Ormanları Ne Kadar İyi̇ Tanıyoruz?

Ormanları Ne Kadar İyi̇ Tanıyoruz?

Başlarken:

PEDDON olarak, doğaya saygı duyan, onu korumak, kadın sağlığını korumak için harekete geçen bir markayız. Dünyamızı korumanın, tek kullanımlık ürünlerin ne kadar büyük yıkımlarına neden olduğunun farkındayız. Bunun için PEDDON ile sizlerleyiz. Ancak, bu farkındalığın ve koruma iç güdüsünün önce tanımak, bilgi edinmekle başladığını düşünüyoruz. Bu bakımdan, bu haftadaki konularımızdan bir tanesi Akdeniz Ormanları oldu. Merak edilen pek çok soruyu araştırdık, cevabını bilimsel kaynaklardan derledik. Keyifli okumalar.

Geçtiğimiz günlerde, hayatlarımızı durma noktasına getiren, nefesimizi tutarak dinmesi için dua ettiğimiz orman yangınları ile savaştık. Orman yangınları kaç gün sürdü sorusunun cevabı da bilançonun ne kadar ağır olduğunu anlamamıza yetti. Büyük Akdeniz orman yangınları 28 Temmuz’da başladı ve 15 gün sürdü. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli bu yangınları “tarihimizde gördüğümüz en büyük orman yangınları” olarak tanımladı.

Türkiye tarihindeki en büyük orman yangınında 83 bin (83.000) futbol sahası büyüklüğündeki ormanlık alanı kaybettik. 58.930 hektarlık orman zarar gördü. Zarar gören sadece ormanlar da olmadı. Kuşlar, böcekler, sincaplar, kediler, köpekler kısaca bir ekosistem yok oldu. Manavgat yangınları olarak adlandırılan bu büyük felakette yalnızca Manavgat’ta 37 mahalle ya kısmen ya da tamamen yandı.

Durumun vahameti yetmezmiş gibi bilgi kirlilikleri de meydana geldi. Olan bitene haklı bir tepki gösteren kamuoyu meydana geldi. O da ormanlara yanlış ağaçlar dikildiği yönündeydi. Peki bu doğru mu? Akdeniz ormanlarında bulunan ağaç türleri neler, kolayca yanarlar mı? Kızılçam nedir? Tüm yangının suçlusu Kızılçam mı?

AKDENİZ ORMANLARINDAKİ AĞAÇ TÜRLERİ NELER?

Akdeniz havzası ve ormanları derken Akdeniz kıyısında olan ve aynı adı taşıyan iklim tipine sahip yerlerden bahsedilir. Akdeniz ormanları ağaç türleri ise şu şekildedir:

  • Kızılçam
  • Sarıçam
  • Sedir
  • Göknar
  • Ladin
  • Fıstık Çamı
  • Ardıç
  • Porsuk
  • Servi
  • Meşe Ağacı
  • Gürgen
  • Kızılağaç
  • Akçaağaç
  • Dişbudak
  • Kestane
  • Çınar
  • Huş
  • Ihlamur
  • Sığla
  • Kavak
  • Kayın
  • Karaçam

Burada kızılçam ağacından bahsetmeden geçmemek gerek. Kızılçam son zamanlarda kötülenen, dikimi yasaklansın dahi denilen bir ağaç türü haline geldi. Hatta Kızılçam’ın yerli olmadığı “Marshall planları” dahilinde getirildiği gibi saçma denecek iddialar türedi.

Kızılçam, Akdeniz bölgesine 23 milyon yıl önce gelmiş bir ağaç türüdür. Yani, Akdeniz’in asıl yerlisi Kızılçam’dır. Bu bilginin kaynağı çam ağacı fosil ormanı denilen bir alandır. Manisa’nın Yunusemre ilçesinde 16 ila 21 milyon yıl öncesine ait Osmanlıcalı fosil ağaç ormanı bulunur ve bu fosil ağaç ormanlarında Kızılçam da bulunmaktadır.

Tüm bunlara ek olarak, Kızılçam dünya literatüründe Türk çamı olarak benimsenmiştir. Kızılçam için Türk çamı yanında Türk Kızılçamı da denmektedir.

ORMAN YANGINLARI EN ÇOK NEREDE GÖRÜLÜR?

Ülkemizde en çok yangın iklimsel nedenlerden dolayı Akdeniz bölgesinde görülür. Akdeniz ormanları dendiğinde Ege bölgesi de bu kapsama girer. Milyonlarca yıldır Akdeniz ormanları, yanıp sönmekte, buna göre bir ekosistem geliştirip 20 yıl içinde yeniden eski haline dönmektedir.

Peki, bugün de durum aynı şekilde mi? Yani Manavgat yangının nedeni doğal nedenler miydi? Bu sorunun cevabını bir istatistik ile cevaplayalım. Bugün, orman yangınlarının sadece %15 kadarı doğal nedenlerden oluşuyor. Geriye kalan %85, insanın doğrudan ya da dolaylı olarak orman yangınları nedenleri oluşturduğunu gösteriyor.

Doğal nedenlerle çıkan yangınlar yine doğal nedenler sayesinde bu kadar fazla yayılmıyordu. Buna en iyi örnek yakıt denilen parçalar ve keçi ilişkisidir. Orman yangınlarının büyümesine neden olan şeylerin başında yakıt denilen yaprak, dal, çer çöp gelir. Dağ keçileri bu yakıtları yiyerek beslendikleri için orman yangınları doğal olarak kendi ekosistemini de oluşturuyordu.  Bugün, hayvanları doğal ortamlarında değil ahırlarda besliyor, hatta keçileri “ağaçlara zarar veriyor” diye yasaklıyoruz. Haliyle, ormanlara iyileşmek için bir alan bırakmıyoruz.

TÜRKİYE’DE ORMAN YANGINLARI EN AZ NEREDE GÖRÜLÜR?

Türkiye’de orman yangınlarının en az görüldüğü yer Karadeniz bölgesidir. Bunun temel nedeni de Karadeniz ikliminin nemli ve bol yağışlı olmasıdır. Akdeniz iklimi gibi kurak bir yaz, Karadeniz bölgesinde yaşanmaz. Ancak orada da farklı bir ekosistem bulunur. Örneğin çok fazla yağış olan ve yamacı çok olan Karadeniz heyelan ve toprak kaymalarına meyillidir.

İnsanlar Orman Yangınlarını Nasıl Tetikler?

Orman yangınlarının büyük kısmı, iklim değişikliğinden dolayı meydana geliyor. Dünyamız ısınıyor ve sanki kocaman bir serdaymışız gibi yaz daha sıcak, kışlar daha ılık olmaya başlıyor. Atmosferik kararsızlık, sıcaklıklardaki ani yükseliş, sıcaklığının sürekli yükselmesi orman yangılarını tetikleyen en önemli nedenlerin başında yer alıyor.

Haziran – Eylül ayları, Akdeniz bölgesi için orman yangınları mevsimidir. Ancak iklim değişikliği nedeniyle bu mevsim birkaç ay daha uzayacak. ÇÜnkü orman ekosistemleri, her ne kadar kendilerini yenileseler de bu yenilenme ilk yağmurlarla başlıyor. Kuraklığın artması, bu yağmurları geciktiriyor ve yenileme sisteminde bozulmalar meydana geliyor.

Ormanların yanmasının nedenlerinden en önemlisi ve bizim hemen engel olacağımız şeyler ise çöplerimiz. Maalesef ormanlar bir çöp kaynağı haline geldi. Piknikçiler şişelerini, tek kullanımlık plastik atıklarını bırakarak gidiyor. Özellikle cam şişeler, ormanda bir büyüteç etkisi görüyor ve ilk kıvılcım bu yüzden çıkabiliyor.

Orman yangınlarını önlemek, iklim değişikliğine dur demek için bir şeyler yapabiliriz:

  • Kadın pedi, plastik çatal bıçak, plastik tabak, şişe suları, damacanalar gibi tek kullanımlık ürünlerden vazgeçmek ( Bu tek kullanımlık ürünler plastik ve naylondan yapılıyor, bu da iklim krizine neden olan en önemli maddeler)
  • Daha az plastik atık çıkarmak (Alışveriş torbasını yanımızda taşımak, sıvı sabun yerine katı sabun kullanmak, plastik lif yerine kabak, yün gibi lifleri tercih etmek, bambu diş macunu ya da misvak kullanmak vs)
  • Plastiğin ve camın %100 geri dönüşebilir olduğunu fark edip onlara çöp muamelesi yapmamak

Kaynakça

Ali KAVGACI, Çağatay TAVŞANOĞLU. AKDENİZ TİPİ EKOSİSTEMLERDE YANGIN SONRASI VEJETASYON DİNAMİĞİ. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 2, Yıl: 2010, ISSN: 1302-7085, Sayfa: 149-166. Online Kaynak

Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ. Orman Yangınlarının Orman Ekosistemleri Üzerindeki Etkileri. KTÜ Ders Sunumu. Online Kaynak

  Muhammet BAHADIR , Kenan EMET.TÜRKİYE’DE ANA İKLİM TİPLERİNİ KARAKTERİZE EDEN BELLİ BAŞLI AĞAÇ TÜRLERİNİN CBS İLE ANALİZİ. TUBAV Bilim Dergisi Yıl: 2010, Cilt:3, Sayı:1, Sayfa:94-105. Online Kaynak